Over Smalspåret
SJ's laatste smalspoor voor passagiersvervoer
De smalspoorlijn van Växjö naar Västervik werd in de jaren 1980 bekend als de laatste smalspoorlijn voor passagiers in Zweden, geëxploiteerd door SJ. SVT was ter plaatse langs het spoor en documenteerde het volksverzet tegen de sluiting. Het resultaat was een grote toename van het aantal passagiers en er moesten extra rijtuigen worden ingezet, maar op 19 augustus eindigde de saga en sloot SJ de dienst.
Onze vereniging, met dezelfde naam, is ontstaan uit de interesse om het smalspoor te redden. Toen het spoor een paar jaar later werd gered als museumspoorweg, veranderde de vereniging haar naam in de huidige naam, Föreningen Smalspåret Växjö-Västervik.
Van de 19e eeuw tot nu
Ga met ons mee naar de geschiedenis van wat vaak de Smalspåret wordt genoemd, de twee spoorlijnen tussen Växjö en Västervik.
Grote verwachtingen
De spoorweg tussen Växjö en Västervik werd tussen 1876 en 1922 in fasen gebouwd door twee particuliere spoorwegmaatschappijen.
Vanuit het noorden vanuit Västervik naar Hultsfred en vanuit het zuiden vanuit Växjö naar dezelfde plaats. In beide gevallen werd besloten dat de spoorbreedte 891 mm (drie Zweedse voet, gebruikelijk voor privéspoorwegen in die tijd) moest zijn.
Vanaf Växjö was de spoorlijn aanvankelijk gepland met een spoorbreedte van 600 mm, maar dit werd veranderd in 891 mm toen men zich realiseerde dat het spoor te smal zou worden. Als gevolg daarvan werd het traject het dichtst bij Växjö het meest krom en met de scherpste bochten.
De aanleg van de spoorweg was nauw verbonden met de molen- en houtindustrie in het gebied en speelde jarenlang een belangrijke rol in de ontwikkeling van de gemeenschap. Niet in de laatste plaats maakte de haven in Västervik het mogelijk om goederen naar het buitenland te verschepen.
Spoorwegplaatjes 6, Växjö-Västervik
Trafiknostalgiska Förlaget heeft in de winter van 2020 een nieuw boek gepubliceerd in de serie Railway Pictures, dit keer over Smalspoor Växjö-Västervik!
Ulf Smedbo biedt een gedetailleerde beschrijving en fotodocumentatie op 160 pagina's, waarbij elk station in geografische volgorde wordt gedocumenteerd. Daarnaast kunnen we verschillende bezoeken volgen van de jaren 70 tot eind jaren 90 en zien hoe de spoorlijn veranderde van...
| Afstand | Openingsdatum |
|---|---|
| (Åtvidaberg-)Jenny-Västervik | 1878-12-10 |
| Jenyn-Hultsfred | 1879-11-16 |
| Växjö-Klavreström | 1895-12-01 |
| Klavreström-Åseda | 1902-06-26 |
| Åseda-Virserum | 1911-12-23 |
| Virserum-Hultsfred | 1922-12-05 |
Moeilijke tijden
In de jaren 1930 zorgde het groeiende wegverkeer voor concurrentie voor de individuele spoorwegen, wat hun financiën ernstig aantastte. Dit droeg ook bij aan de nationalisatie van de meeste privémaatschappijen in de jaren 1940. Dit was ook het geval voor de twee privéspoorwegen VÅHJ (Växjö-Åseda-Hultsfred Railway) in 1941 en NVHJ (Norsholm-Västervik-Hultsfred Railway) in 1949, die de route Växjö-Västervik vormen.
Verbazingwekkend
Daarna was het de Zweedse Nationale Spoorwegen (SJ) die voor de spoorweg zorgde. SJ renoveerde en moderniseerde. Groene diesellocomotieven en geel/oranje railbussen vervingen geleidelijk de stoomtreinen. Semafoons werden vervangen door lichtseinen. De staat stelde voor om het spoor te verbreden naar normaalspoor (1435 mm), maar door teruglopend verkeer bleef het spoor smalspoor, behalve op het traject Västervik-Åtvidaberg (-Linköping), dat in 1964 werd verbreed.
Tegelijkertijd stopte het verkeer tussen Åtvidaberg en Norsholm en werd het spoor op dat traject gesloopt. De verbreding betekende dat ongeveer 5 km van het spoor tussen Västervik en Jenny gebruikt moest worden door zowel normaalspoortreinen richting Linköping als smalspoortreinen richting Hultsfred. Om dit mogelijk te maken werd het spoor gebouwd met drie rails ("treskensspår"), die vandaag de dag nog steeds in gebruik zijn en de enige in het land.
Ontmanteling
Na de nationalisatie werden een aantal jaren lang vrijwel alle smalspoortreinen in Zweden opgeheven. Dit was deels te wijten aan het feit dat de Riksdag had besloten dat elke vervoerswijze zijn eigen kosten moest dragen en smalspoortreinen in ontvolkte gebieden moeilijk winst konden maken. SJ vond dat smalspoortreinen in het algemeen moesten worden opgeheven, wat geleidelijk gebeurde.
SJ wilde ook de spoorlijn Växjö - Hultsfred - Västervik sluiten, maar omdat de bijbehorende wegen in de slechtste staat verkeerden (althans voor goederenverkeer), werd de beslissing tot sluiting uitgesteld. Met betere wegen had dit veel eerder moeten gebeuren. Tegen de tijd dat het echter klaar was voor sluiting, had het Parlement besloten tot een moratorium op sluitingen totdat er een nieuw transportbeleid was vastgesteld. Het gevolg was dat de lijn tussen Växjö en Västervik de laatste smalspoorlijn van SJ voor personenvervoer in Zweden werd.
Met 187 km werd het uiteindelijk een van de langste smalspoorlijnen in Noord-Europa. Het nieuwe transportbeleid droeg de verantwoordelijkheid voor het lokale passagiersvervoer over aan de provinciale transportbedrijven. De Staatsraad voor Vervoer moest de provinciale vervoersbedrijven helpen de juiste beslissingen te nemen over het behouden of sluiten van bestaande spoordiensten. Zowel Kronoberg als Kalmar kozen ervoor om te investeren in wegbussen. Dit betekende dat er geen kans was dat de spoorwegen passagiersdiensten zouden blijven leveren.
Op 19 augustus 1984 reed de laatste door SJ geëxploiteerde trein met de karakteristieke geel/oranje treinstellen. Het goederenvervoer op de lijn ging door tot begin 1986, maar vanaf 1 april werden alle activiteiten van SJ beëindigd. Sloop leek nu aanstaande.
Red het smalspoor!
Uit de grote betrokkenheid van de bevolking die ontstond in verband met de sluiting door SJ van wat later algemeen "Smalspåret" werd genoemd, werd de non-profit "Föreningen Rädda Smalspåret" (nu Föreningen Smalspåret Växjö - Västervik afgekort "FSVV") opgericht om te proberen het spoor te behouden en er enige vorm van verkeer op te laten rijden.
Met de vereniging als drijvende kracht, gezamenlijke inspanningen van mensen in het algemeen en liefhebbers in het bijzonder, werd Växjö-Hultsfred-Västervik Järnvägs AB (VHVJ) opgericht om de Smalspåretspoorweg van de staat te kopen met geïnvesteerd aandelenkapitaal en ongeveer 5000 eigenaren. Met overheidssubsidies ten bedrage van iets minder dan de helft van het losgeld, het eigen vermogen en het resterende geld in de vorm van bankleningen werd Smalspåret in juli 1987 door SJ overgedragen aan VHVJ voor een bedrag van 7,25 miljoen SEK.
Het verkeer op de lijn leefde dus weer op, vooral in de vorm van toeristenverkeer in de zomer en veel charterverkeer, maar ook werden er onder andere een aantal jaren schooltreinen geëxploiteerd aan het zuidelijke uiteinde. Het overgrote deel van alle activiteiten van de VHVJ werd beheerd met de hulp van vrijwilligers. Als gevolg van de Zweedse bankencrisis met torenhoge rentevoeten een paar jaar in de jaren 1990 was VHVJ gedwongen failliet te gaan en zijn activiteiten te staken, waarna een aantal moeilijke jaren volgden.
De Zweedse Dienst voor het Wegverkeer kocht het baanvak buiten Jenny en legde een wegberm voor route 22 over het spoor aan, de Zweedse Spoorwegdienst voerde een nieuw veiligheidssysteem in Västervik (radioblok) in en de gemeente Växjö, die het spoor in de stad Växjö had gekocht, stond niet langer verkeer op het spoor naar Växjö C en de werkplaats toe. Met andere woorden, er waren grote uitdagingen om het spoor te behouden. De problemen bij Västervik werden uiteindelijk opgelost dankzij de tussenkomst van het provinciebestuur in Kalmar.
De lijn Växjö-Åseda werd begin jaren 2000 gesloopt, terwijl de lijn Åseda-Hultsfred-Västervik nog steeds bestaat en wordt gebruikt voor bus- en treindiensten. De spoorlijn tussen Hultsfred en Västervik wordt geëxploiteerd/eigendom van Smalspoor Hultsfred-Västervik. De route van Hultsfred naar Åseda wordt geëxploiteerd door Smalspåret in Hultsfred ABdie grotendeels eigendom is van onze vereniging. Langs deze route voert de vereniging / exploitatiemaatschappij ook dressuurwedstrijden uit in bijvoorbeeld Hultsfred, Flaten, Virserum en Åsedaen laat in de zomer nostalgietreinen rijden.
Cultureel erfgoed en toerisme
Na verloop van tijd ontstond er een nieuwe kijk op Smalspåret onder verschillende lagen van het publiek. Ze realiseerden zich dat het een waarde heeft als onderdeel van het Zweedse culturele erfgoed en de communicatiegeschiedenis. Daarnaast is het een "attractie" met veel bezoekers. Vanaf het midden van de jaren negentig werd de Smalspoorlijn in verschillende fasen op de monumentenlijst geplaatst. Tegenwoordig betreft dit het traject Virserum-Jenny (95,6 km).
De beschermde gebouwen omvatten een aantal stationshuizen, spoorwegwachtershutten, goederendepots, locomotiefloodsen en andere gebouwen en constructies, waaronder het station van Virserum met goederendepot enz. dat eigendom is van de vereniging.
De Smalspåretspoorweg is een belangrijk Zweeds industrieel erfgoed dat culturele en technologische geschiedenis combineert met modern toerisme. Veel mensen bezoeken de Smalspåretspoorweg om te ervaren hoe treinen vroeger reden of om op de fiets de natuur in te gaan. De spoorweg is voornamelijk in de zomer open voor het publiek, maar het hele jaar door werken vrijwilligers aan onderhoud en renovatie van verschillende soorten in de verschillende delen van het bedrijf.
Word lid van Föreningen Smalspåret Växjö-Västervik
Steun het behoud van het smalspoor en het monument
Wij zijn een niet-politieke vereniging zonder winstoogmerk die het smalspoor in stand houdt en je de mogelijkheid biedt om in Hultsfred, Flaten, Virserum en Åseda te fietsen en met de nostalgietrein Virserum-Åseda te rijden. Als lid steun je het bovenstaande project en het behoud van de spoorweg en zijn culturele omgeving.
Over Föreningen Smalspåret
Föreningen Smalspåret Växjö-Västervik is een niet-politieke organisatie zonder winstoogmerk, opgericht in 1984, met meer dan 1000 leden.
De vereniging zet zich in voor het behoud en de ontwikkeling van het smalspoor Växjö-Västervik op de huidige route. Meer lezen meer over de vereniging.